Update: Mijn opiniestuk staat in het Eindhovensdagblad.
Link ED: https://lnkd.in/dvRZCS4j
Net als vele anderen maak ik me zorgen over de toenemende polarisatie. Het wordt extra bij mij getriggerd door mijn Joodse roots.
In mijn beleving is het nodig dat we elkaar bewust of onbewust beter moeten leren kennen; alle (culturele) gemeenschappen in Eindhoven zouden zichtbaar mogen zijn in het straatbeeld en qua activiteiten. 'Onbekend, maakt onbemind'.
Het valt op dat de Joodse gemeenschap in Eindhoven kleiner wordt en minder zichtbaar is. Dit is verontrustend, vooral gezien het feit dat de Joodse roots diepgeworteld zijn in de geschiedenis van Eindhoven. Het is zorgwekkend dat sommige inwoners zelfs niet op de hoogte zijn van de aanwezigheid van een Joodse gemeenschap. Om deze trend te keren zal ik op deze pagina ideeën aandragen om de zichtbaarheid van de Joodse gemeenschap te vergroten en bij te dragen aan een inclusievere en diverse gemeenschap.
Een schets van Joods Eindhoven toen en nu
De Joodse gemeenschap in Eindhoven kent een lange geschiedenis, maar is tijdens de Tweede Wereldoorlog flink gereduceerd. Vóór de oorlog was er een bloeiend Joods leven met een synagoge en een Joodse school. De gemeenschap heeft een wezenlijke bijdrage geleverd aan de groei van de stad. Uiteindelijk werd de synagoge afgebroken en het zichtbare Joodse leven was weg uit Eindhoven... de gemeenschap kwam nooit meer op hetzelfde niveau terug.
Joodse gemeenschappen zijn in dorpen na de oorlog kleiner geworden of zelfs volledig verdwenen.
Het is juist daarom zo belangrijk dat de gemeenschappen in steden de kans krijgen om te blijven bestaan en te groeien, gezien hun historische betekenis en het feit dat stedelijke omgevingen vaak meer sociale kansen bieden.
Tegenwoordig is er nog steeds een kleine Joodse gemeenschap in Eindhoven. Deze wordt tijdelijk aangevuld met buitenlandse studenten, young professionals en werknemers bij onder andere ASML en Philips.
Joodse DNA van Eindhoven
Het 'Joodse DNA' van Eindhoven verwijst naar de bijdrage die de Joodse gemeenschap in de stad heeft geleverd aan de cultuur, economie en geschiedenis van Eindhoven. Vóór de Tweede Wereldoorlog was deze gemeenschap actief betrokken bij de handel, industrie en kunst in de stad. Veel Joden waren actief in de textielindustrie en andere handelsactiviteiten, zoals Philips, Textiel fabriek Elias, Karel 1, Sigarenfabriek - Van Abbe Museum etcetera. Mede door de moeilijkheid die Joden destijds hadden met hun positie in de maatschappij, hebben enkele hun Joodse identiteit 'verlaten' of een ander geloof aangenomen.
Tweede Wereldoorlog
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd een groot aantal Joodse inwoners van Eindhoven gedeporteerd en vermoord in concentratie- en vernietigingskampen. Slechts een handvol Joden overleefden de oorlog en keerden terug naar de stad.
In de jaren na de oorlog was er erg weinig aandacht voor de Joodse gemeenschap in Eindhoven. Het was een onderwerp waar weinig over gesproken werd en het leek alsof het vergeten was. De synagoge in de Kerkstraat werd in 1958 afgebroken omdat de gemeenschap kleiner was geworden en omdat er een wegverbreding moest komen, die echter nooit is doorgezet. Het grote herkenbare gebouw werd ingeruild voor twee rijtjeswoningen buiten het centrum. Een jaar later waren er plannen om het stadhuis in de binnenstad af te breken, heel Eindhoven verzette zich daartegen. Bij de afbraak van de synagoge bleef het heel stil en was er geen tegengeluid.
Trauma en de erfenis
Het is bekend dat Holocaust trauma's en andere antisemitische gebeurtenissen nog steeds voelbaar zijn binnen de Joodse gemeenschap in Eindhoven en daarbuiten, en van generatie op generatie worden doorgegeven.
Het is van belang om in ogenschouw te houden dat dit kan leiden tot gevoelens van angst, wantrouwen en terughoudendheid in het openbaar leven (men blijft liever veilig onder de radar) en kan een belemmering vormen voor volledige integratie in de bredere samenleving. Het is juist daarom belangrijk dat er voldoende ondersteuning is voor de Joodse gemeenschap om de gevolgen van deze trauma's aan te pakken.
Weinig begrip en steun
Na de Tweede Wereldoorlog was er weinig begrip en steun voor de overlevende Joodse gemeenschap. Recentelijk waren er drie voorvallen die de relatie tussen de Joodse gemeenschap en Eindhoven voor mij kenmerkten: een onderzoek van Pointer naar Joodse 'roofwoningen' in Eindhoven, de PSV poort en de vlag bij 'De Aftrap'. Dit alles geeft aan dat er nodig iets moet veranderen. Klik op onderstaande titels hieronder voor een uitgebreider verslag;
Verkaufsbücher - Joodse 'roofwoningen' in Eindhoven
Het Pointer onderzoek naar de Joodse 'roofwoningen' in Eindhoven zorgde voor opschudding vanwege de kosten en de vertraging die het opliep door de coronapandemie. Onderzoeker Maili Blauw kreeg eigenlijk de verkeerde vraag mee, want zij moest gaan onderzoeken of gemeente Eindhoven daadwerkelijk huizen heeft verkocht en geprofiteerd heeft van de Joodse inwoners. Dit terwijl de gemeente niet voorkomt in de zogenaamde Verkaufsbücher waar de Nazi's alles in bijhielden. Wat krijg je dan voor antwoord?
Het onderzoek heeft uiteindelijk zo'n 30.000 euro gekost en door de coronapandemie zijn de kosten verder opgelopen door vertraging omdat archieven dicht waren. Het feit dat ikzelf online alle 38 transacties kon downloaden en genoeg andere archieven kon raadplegen tijdens deze periode, roept vragen op over welke archieven precies gesloten waren en waarom de onderzoeker hier niet bij kon. Dit zet mogelijk ook vraagtekens bij de effectiviteit en efficiëntie van het onderzoek en de kosten die hiervoor zijn gemaakt. Het onderzoek heeft uiteindelijk geleid tot het beschikbaar stellen van 90.000 euro voor het programma 'Versterken Joodse cultuur Eindhoven', waarmee de lokale Joodse cultuur een impuls moet krijgen. In vergelijking met andere gemeenten is dit een minimaal bedrag en opereert Eindhoven, wat mij betreft, weer in de marge, en wat de vraag oproept of de gemeenschap serieus genomen wordt door de gemeente. Bovendien wordt het geld niet rechtstreeks aan de Joodse gemeente gegeven, zoals bij andere gemeenten wel het geval is, maar is het beschikbaar gesteld zonder dat er nog contact is opgenomen met de Joodse gemeenschap. Het mocht een half jaar duren voordat de Joodse gemeenschap dit te horen kreeg. En nu? Het is opmerkelijk dat het onderzoek zoveel geld heeft gekost, namelijk meer dan 30.000 euro, terwijl in diezelfde periode het afscheid van burgemeester Jorritsma zo’n slordige 60.000 euro kostte, wat de boel flink scheef zet. Om maar even een vergelijking te maken...
Link naar het Pointer onderzoek van KRO/NCRV.
PSV poort
De plaatsing van de poort van PSV kan als zeer ongepast worden beschouwd omdat er met gemak een vergelijking kan worden gemaakt met de poort in Auschwitz. Tijdens een autorit zat de oom van mijn vader naast mij en keek met afschuw naar de poort. Hij is een overlevende van de Holocaust, waarbij bijna zijn hele familie is uitgemoord. Daar wil niemand aan herinnerd worden. Ik heb meerdere malen contact opgenomen met PSV via de telefoon en e-mail om hen aan te spreken op de ongepaste uitstraling van hun poort. De reactie die ik daarop kreeg was: "Wij zijn niet antisemitisch. Neem maar contact op met het CIDI." Ze wilden niet echt luisteren naar mijn verhaal. Ik heb een lang telefoongesprek met hen gevoerd, maar zelfs daarna wilden ze geen initiatief nemen. Ze beweerden dat de poort een cadeau was van de supportersvereniging en dat zij daar niets mee te maken hadden. Ze pakten de bal niet aan... die bleef bij mij liggen. Ik heb alle e-mails bewaard die ik met hen heb uitgewisseld. Graag benadruk ik dat ik PSV niet aanval, maar ik wijs hen er wel op dat de uitstraling van hun poort zeer ongepast is. Vele mensen met Joodse families en Eindhovenaren die bewust de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog kennen, vinden deze poort kwetsend, maar durven hun mond niet open te doen. Het is begrijpelijk dat het voor sommigen te moeilijk is om hierover te praten, omdat oorlog generaties lang doorwerkt. Maar het is niet aan hen om hun mond open te doen; het is aan ons -die de Tweede Wereldoorlog niet hebben meegemaakt- om verschillig te zijn en de dialoog aan te gaan, zelfs als het kwaad al geschied is. Het zijn wij allemaal die dit soort foute verwijzingen moeten (kunnen) stoppen.
PSV vlag supportersvereniging 'De Aftrap'
Terwijl ik in 2019 langs de PSV poort fietste, zag ik ook het supporterscafé 'De Aftrap', waar vlaggen wapperden die niet alleen associëren met slavernij en racisme, maar ook met die van de Ku Klux Klan. De basis van deze supportersvlag is de vlag van de Geconfedereerde Staten van Amerika, die volgens mij niets te maken mag hebben met PSV. Natuurlijk wil ik het plezier van supporters niet wegnemen en moeten ze vooral een trotse vlag kunnen laten wapperen, maar laat het alsjeblieft geen vlag zijn met deze connotaties. Kan me ook voorstellen dat ze dit niet expres gedaan hebben om simpelweg een patriotten vlag te hebben en die is makkelijk te vinden voor een ontwerp. Niet handig maar soms gaat dat zo... Ik heb PSV en 'De Aftrap' zelfs voorgesteld om te helpen met het ontwerp van een nieuwe vlag, als ze hulp nodig hadden. Het contact met 'De Aftrap' was lastig, maar uiteindelijk kon ik ze via Facebook bereiken. Helaas kreeg ik nooit antwoord. Een tijdje geleden werden de vlaggen aangepast, maar niet omdat er geklaagd was. Waarom distantieerde PSV zich weer van deze kwestie?
Eindhovens Dagblad: 08/05/2020 "Supportersvereniging PSV Fans United is niet van plan om haar vlag bij café De Aftrap te verwijderen. Het dundoek kan als omstreden worden beschouwd vanwege de link naar racisme en de vroegere slavernij in de VS." https://www.ed.nl/eindhoven/psv-fans-united-handhaaft-vlag-bij-supporterscafe-de-aftrap~ae930c3f/ Reactie directeur PSV: "PSV-directeur Toon Gerbrands reageerde kort. Hij geeft aan geen actie te ondernemen. "Dat is niet aan ons. Volgens onze informatie heeft deze door PSV Fans United gecomponeerde vlag een andere betekenis dan waar u op doelt", zegt hij." https://www.rtlnieuws.nl/sport/voetbal/artikel/5141371/supportersvereniging-psv-beticht-van-racisme-door-vlag
Vlag informatie Wikipedia / NOS. https://nl.wikipedia.org/wiki/Vlag_van_de_Geconfedereerde_Staten_van_Amerika https://nos.nl/artikel/2042418-obama-mengt-zich-in-confederate-flag-discussie.html https://www.serietotaal.nl/nieuws/5774/fikse-kritiek-op-hbo-serie-confederate
Wat moet er anders?
Na de donkere geschiedenis en actuele gebeurtenissen is het belangrijk dat de Joodse gemeenschap weer een zichtbare plek heeft in Eindhoven en de mogelijkheid heeft om haar cultuur en tradities uit te oefenen en te vieren.
Zichtbaarheid geeft toekomst
Daarom zou de synagoge weer een centrale plek in de samenleving moeten krijgen.
Het vergroten van de zichtbaarheid van de Joodse gemeenschap kan bijdragen aan het herstellen van hun culturele en maatschappelijke positie, het bevorderen van begrip en respect tussen gemeenschappen en het behoud en de overdracht van de Joodse cultuur en tradities.
Om dit te bereiken is het belangrijk dat de gemeente concrete stappen neemt om de gemeenschap te ondersteunen en de synagoge weer zichtbaar midden in de samenleving helpt te plaatsen. Zo kan de Joodse gemeenschap weer een actieve rol spelen in het culturele leven van Eindhoven en bijdragen aan de diversiteit en verrijking van de stad. We zijn tenslotte inmiddels een stad met 159 verschillende nationaliteiten en die brengen ook hun vele verschillende culturen, identiteiten en verhalen met zich mee.
Klik hier voor meer informatie over de synagoge in Eindhoven
De synagoge in Eindhoven werd gebouwd in 1893-1894 en werd net zoals de Catharinakerk ontworpen door ontwerpburo Cupers. Het was een Neoromaanse synagoge met een opvallende gevel en een rijk interieur. Het gebouw werd gebruikt door de Joodse gemeenschap in Eindhoven, die in de 19e en vroege 20e eeuw snel groeide door de komst van Joodse immigranten uit Oost-Europa. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de meeste Joden uit Eindhoven gedeporteerd en vermoord in concentratiekampen. Na de oorlog keerde slechts een klein deel van de gemeenschap terug, waardoor de synagoge niet meer zo intensief kon worden gebruikt. In de jaren vijftig werden plannen gemaakt om de Kerkstraat in Eindhoven te verbreden, waardoor de synagoge in de weg zou komen te staan. Hoewel de Joodse gemeenschap protesteerde, besloot de gemeenteraad om de synagoge te slopen. Dit alles was voor niets, want de wegverbreding is nooit doorgegaan. Na de sloop werd er een nieuwe locatie gevonden voor de synagoge aan de Hendrik Casimirstraat in een woonhuis. Weg uit de zichtbare samenleving, weg uit het centrum. Tot op heden onzichtbaar voor het grootste deel van de Eindhovenaren.
Ideale plek voor de nieuwe synagoge in Eindhoven
Om de Joodse gemeenschap weer zichtbaar te krijgen in Eindhoven en regio, is het essentieel de synagoge te verplaatsen naar een zichtbaardere plek.
Een goede optie zou zijn het oude Paleis Soestdijk van Johan Vlemmix (inmiddels is er een nieuwe eigenaar). Dit grenst precies aan de Joodse begraafplaats aan de Groenewoudseweg, hoek Marconilaan.
Joods kwartier(tje) of op z'n Eindhovens Joods Cultureel Kwartier(ke)
Een Joods cultureel kwartier(ke) - naast de synagoge en begraafplaats- zou een aanvulling kunnen zijn op de culturele en historische rijkdom van Eindhoven. Het kwartier(ke) kan bestaan uit een klein Joods museum/centrum, synagoge, bibliotheek, educatief centrum, archief en een kleine eetgelegenheid rechts van dit gebouw. Vanuit hier kunnen ook wandelingen (vrijheid wandelingen, struikelsteentjes wandelingen etcetera) georganiseerd worden.
Een Joods Cultureel Kwartier(ke) oprichten in Eindhoven biedt niet alleen educatie voor iedereen op het gebied van polarisatie en de Holocaust, maar het geeft ook een impuls aan de vele Joodse expats in de stad en draagt bij aan een inclusieve stad waarin de geschiedenis wordt omarmd. Een win-win situatie voor alle betrokken partijen.
Het creëren van zo'n kwartier zou de Joodse gemeenschap en de bredere gemeenschap ten goede komen en bijdragen aan het versterken van culturele diversiteit en begrip tussen verschillende gemeenschappen.
Hier ligt een mooie samenwerking met Joods Cultureel Kwartier in Amsterdam; klik hier voor een idee voor een dependance zuid-Nederland.
Wellicht ook op deze locatie?
Juist in tijden van polarisatie is het belangrijk om educatie aan te bieden en zichtbaarheid te creëren. Daarom is het essentieel om te werken aan een Joods Cultureel Kwartier(ke), waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en leren kennen. De gemeente kan hierbij helpen om de Joodse gemeenschap weer een volwaardig deel van de samenleving laten worden. Door een behoorlijke impuls te geven aan de Joodse gemeente, investeer je niet alleen in de gemeenschap zelf, maar ook in Eindhoven. Het is meer dan de investering waard, omdat het bijdraagt aan een inclusieve en diverse stad waarin iedereen zich thuis voelt.
Help jij mee om dit te realiseren en deze vibe te creëren? Bel of mail Jacques!
De Joodse gemeenschap is nauw betrokken bij dit idee en heeft er positief op gereageerd vanwege de noodzaak ervan. Ze hebben aangegeven graag in gesprek te gaan en een bijdrage te willen leveren aan de verdere ontwikkeling ervan.
Initiatiefnemer - contactpersoon
Jacques Offenbach
06 34 26 63 50
