'Verdwenen synagoge' in de Eindhovense Kerkstraat was cadeau van Napoleon
- Jacques Offenbach
- 12 aug
- 3 minuten om te lezen
Ooit stond er aan de voet van de Catharinakerk een kleine synagoge. Het was een unieke situatie, die twee gebedshuizen naast elkaar. Maar het gebouw werd in 1959 afgebroken en om onduidelijke reden nooit meer opnieuw opgebouwd.
Pleun Wolters
02-08-2025
Je zou het niet zeggen, maar op de plek waar gasten van de horecatentjes in de Kerkstraat nu genieten van Koreaanse kip en Vietnamese noedelsoep werden vroeger Thora-rollen voorgelezen en kaarsen gebrand. Precies naast de katholieke Catharinakerk stond een gebedshuis van het Joodse geloof. Een rood wit informatiebord wijst voorbijgangers nu op de synagoge die er ooit heeft gestaan. "Het had een opvallende toren met een ui-vorm, iets wat zeldzaam was in Nederland" staat in de tekst.
De grootste fan van het verdwenen gebouw heet Jacques Offenbach. Hij woont in Woensel-West en het is zijn persoonlijke missie om de schijnwerpers te zetten op de Joodse gemeenschap en cultuur in Eindhoven. Die is volgens hem niet zichtbaar en aanwezig genoeg. "En onbekend maakt onbemind" stelt Offenbach. Om het tij te keren heeft hij een hele website vol activiteiten bedacht rond alles wat Joods is in Eindhoven.
We lopen samen met hem door de Kerkstraat en kijken naar beneden. In de bestrating zijn zwarte stenen aangebracht die omtrek van het gebouw volgen. Hij inspecteert het infobord en wijst op de plastic coating die kapot is. "Vernield", zegt hij. "Dat gebeurt helaas regelmatig." Offenbach weet ook behoorlijk wat te vertellen over de synagoge die Eindhoven ooit had.
In het koffiebarretje twee meter verderop spreidt hij het historische fotomateriaal uit van het ooit zo charmante gebouwtje. Hij wijst op de langwerpige ramen, rond van boven en rechthoekig aan de onderkant. "Die zijn gemaakt in de vorm van gloeilampjes. En moet je dit zien... de synagoge was versierd met prachtig glas in lood."
Cadeau van Napoleon
De Joodse gemeenschap in Eindhoven groeide pas vanaf het begin van de 19e eeuw. In 1810 werd de synagoge gebouwd door een gift van koning Lodewijk Napoleon. De ligging, pal naast de Catharinakerk, was heel bijzonder. Offenbach: "Als de zijdeuren van de kerk open stonden hoorde je de muziek tot Ćn de synagoge. Dat moet een vreemde gewaarwording zijn geweest. Toch stonden ze heel vredig naast elkaar." Volgens hem was het uniek in de wereld, een katholieke kerk naast een synagoge, die samen aan een pleintje stonden. "Alleen in Paramaribo heb je iets soortgelijks. Daar staan een synagoge en een moskee op een paar meter van elkaar af."
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de synagoge zwaar beschadigd. De Joodse gemeenschap zelf werd nog harder getroffen: een groot deel van de leden werd gedeporteerd en vermoord. Toch wordt het gebouw na de oorlog hersteld, en in 1947 opnieuw in gebruik genomen. Waarom de synagoge in 1959 alsnog wordt gesloopt is niet helemaal duidelijk. De officiĆ«le aanleiding was een geplande verbreding van de Kerkstraat, maar die ingreep is nooit uitgevoerd. Was het een vergissing, of was er een andere reden? Er heeft destijds geen haan naar gekraaid volgens Jacques. "Toen het stadhuisje van het oude Eindhoven moest worden afgebroken was het huis te klein. Maar tegen de sloop van de synagoge kwam niemand in actie. In stilte is het gebouw verdwenen. Nogmaals.. het is echt doodzonde.ā
Offenbach zou de synagoge nog nadrukkelijker in ere willen herstellen. Hij heeft plannen om op Landgoed de Wielewaal, het toekomstige stadsbos van Eindhoven, een kunstwerk te maken in de vorm van het markante gebouwtje. Een soort geraamte waar mensen onderdoor kunnen lopen en dat op een subtiele manier de aandacht vestigt op de Joodse gemeenschap in Eindhoven. "Met de groei van Eindhoven is er juist nu behoefte aan nieuwe iconen die onze stad uniek maken. Onze vibe, creativiteit en geschiedenis verdienen het om zichtbaar en voelbaar te zijn." Een kleine kans op een reĆÆncarnatie van het verdwenen gebouwtje dus.
Dit verhaal is onderdeel van de zomerserie De Kerstraat, een gezamenlijke project van vijf Brabantse omroepen: Studio040, Zuidwest TV, Dtv, Omroep Tilburg en Omroep Brabant.
